Historia szkoły

Historia szkoły sięga swoimi początkami roku 1913, kiedy to decyzją Wydziału Krajowego we Lwowie powołana została w Przemyślu Krajowa Szkoła Kupiecka. Jednak już od 1907 roku organizowane były kursy handlowe – z tego okresu pochodzą pierwsze dzienniki szkolne, znajdujące się obecnie w zbiorach Archiwum Państwowego w Przemyślu. Według sprawozdania Dyrekcji Krajowej Szkoły Kupieckiej na rok szkolny 1913/14 pierwszą siedzibą szkoły był budynek przy ulicy Dworskiego 14, a pierwszym jej dyrektorem dr Kazimierz Sawicki, który w pierwszym sprawozdaniu napisał: „Szkoła Kupiecka założona we wrześniu 1913 roku rozpoczęła działalność bardzo pomyślnie zaraz w pierwszym roku istnienia i zdobyła zaufanie społeczeństwa, dowodem tego wpisy przedwakacyjne na rok szkolny 1914/1915, które wykazały tak wielką ilość zgłoszonych uczniów, iż było niezbędne utworzenie oddziałów równorzędnych”.

Po pierwszym roku szkolnym, we wrześniu 1914 r. zawieszono działalność szkoły, co było związane z wybuchem I wojny światowej i działaniami wojennymi w mieście. Co ciekawe, był to jedyny rok w ponad stuletniej historii, kiedy przerwano naukę. W następnym roku szkolnym 1915/1916, po przeprowadzonym remoncie zniszczonego budynku, wznowiono działalność, poszerzając profil szkoły – obok szkoły kupieckiej męskiej, powołano żeńską. W programie nauczania dominowały przedmioty zawodowe – o nazwach współcześnie już niefunkcjonujących (np. rachunki kupieckie, buchalteria, kantor praktyczny, stenografia czy kaligrafia). Co ciekawe, podawane w sprawozdaniach Dyrekcji, czy też w dziennikach lekcyjnych dane i statystyki nie ograniczają się tylko do roku urodzenia ucznia i jego miejsca zamieszkania, ale uwzględniają także np. wyznanie i narodowość. Dla przykładu: w roku szkolnym 1916/1917 było zapisanych 243 uczniów, z których 6 w ciągu roku szkolnego wstąpiło do wojska, a 35 zakończyło naukę przed klasyfikacją. Z tej liczby 76 było wyznania rzymsko-katolickiego, 16 grecko-katolickiego, 3 ewangelickiego a 107 mojżeszowego. Według podziału narodowościowego było to 187 Polaków i 15 Rusinów.

Budynek przy ulicy Dworskiego 25 przed dobudowaniem skrzydła z salą gimnastyczną

Fot. 1: Budynek przy ulicy Dworskiego 25 przed dobudowaniem skrzydła z salą gimnastyczną

Rok 1918 otwierał nowy etap w historii szkoły – w niepodległej Polsce. W tym samym roku Wydział Krajowy zakupił budynek przy ulicy Dworskiego 25, który po adaptacji i późniejszej rozbudowie służył społeczności szkolnej przez następne  100 lat.

Pierwszy rok funkcjonowania szkoły w niepodległej Polsce nie był łatwy – proces kształtowania się granic, walki polsko-ukraińskie - wszystko to musiało odbić się  na funkcjonowaniu placówki, do której przecież uczęszczali przedstawiciele trzech narodowości zamieszkujących miasto.  Znajduje to swoje odzwierciedlenie w dziennikach lekcyjnych – w roku szkolnym 1918/1919 - 28 uczniów Krajowej Szkoły Kupieckiej zrezygnowało z nauki i zgłosiło się do wojska. Dwóch z nich – Ferdynand Nowak i Mieczysław Zaleszczyk - zginęło 13 grudnia pod Niżankowicami. W 1926 roku ufundowano tablicę pamiątkową, którą wmurowano w westybulu gmachu szkolnego. Jej losy są nieznane – została zdjęta w latach 40.tych, a jej poszukiwania w  latach 90.tych zakończyły się niepowodzeniem.

W 1920 roku zmienił się dyrektor szkoły –  Kazimierza Sawickiego zastąpił Wawrzyniec Bieniek – wielki patriota i uczestnik walk o Przemyśl, odznaczony m.in. Gwiazdą Przemyśla.

Dyrektor Wawrzyniec Bieniek w gabinecie przy pracy (zdjęcie od wnuczki dyr. Bieńka)
Fot. 2: Dyrektor Wawrzyniec Bieniek w gabinecie przy pracy (zdjęcie od wnuczki dyr. Bieńka)

Gwiazda Przemyśla za udział w walkach o miasto 1918/1919
Fot. 3: Gwiazda Przemyśla za udział w walkach o miasto 1918/1919

W dwudziestoleciu międzywojennym szkoła przechodziła liczne zmiany organizacyjne przyjmując różne nazwy np. Krajowa Szkoła Handlowa czy Państwowe Koedukacyjne Gimnazjum Kupieckie. W 1933 roku ufundowano pierwszy sztandar szkoły, który poddany został renowacji w 2013 roku. W latach 1933-1935 dobudowano również dodatkowe skrzydło budynku z salą gimnastyczną.

Sztandar Szkoły z roku 1933
Fot. 4: Sztandar Szkoły z roku 1933

Uroczystość nadania sztandaru szkole w 1933 roku
Fot. 5: Uroczystość nadania sztandaru szkole w 1933 roku

Uroczystość nadania sztandaru szkole w 1933 roku
Fot. 6: Uroczystość nadania sztandaru szkole w 1933 roku

W okresie międzywojennym w szkole prowadzono bardzo bogatą działalność pozalekcyjną – działały między innymi: harcerski Hufiec Męski i Żeński, Drużyna Harcerska, Kółka: Polonistyczne, Stenograficzne, Sportowe i Narciarskie, Chór, Kramik Uczniowski, Sodalicja Mariańska, a nawet Koło Ligi Morskiej i Kolonialnej, do którego należała większość młodzieży. Na uwagę zasługuje działalność Bratniej Pomocy uczniów i uczennic udzielającej pomocy w postaci pożyczek zwrotnych i bezzwrotnych dla uczniów znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji materialnej.

Absolwenci 1935 roku na tle dobudowanego skrzydła budynku
Fot. 7: Absolwenci 1935 roku na tle dobudowanego skrzydła budynku

Po klęsce wrześniowej Szkoła, podobnie jak miasto, została podzielona na dwie części - na Zasaniu okupacyjne władze niemieckie pozwoliły na utworzenie dwuletniej szkoły zawodowej handlowej, a w mieście władze sowieckie przekształciły Gimnazjum Kupieckie w 10-letnią szkołę im. W. Mołotowa. Dyrektorem szkoły po stronie niemieckiej został profesor Józef Kupka, a po stronie sowieckiej Józef Śluzar, ale szybko zastąpiła go Rosjanka Iwanowa. Archiwum szkolne (obecnie zbiory znajdują się w Archiwum Państwowym w Przemyślu) posiada pełną dokumentację Staatliche Handelsschule, natomiast dokumentacja szkoły im. Mołotowa obejmuje tylko rok szkolny 1939/1940. Co ciekawe, obie szkoły cieszyły się dużą popularnością – do szkoły niemieckiej zapisało się 377 uczniów, do szkoły sowieckiej 340. W przypadku szkoły niemieckiej wynikało  to z likwidacji innych szkół średnich (większość uczniów stanowili ci, którzy wcześniej uczęszczali do gimnazjum ogólnokształcącego) oraz z tego, że szkoła dawała, przynajmniej początkowo, ochronę przed wywózką na roboty do Niemiec (pierwsze zapisy o skreśleniu z powodu wyjazdu na roboty widać w dziennikach w roku szkolnym 1942/1943). W szkole sowieckiej uczniowie zostali poddani zmasowanej indoktrynacji, o czym świadczą zapisy w dziennikach o obchodach rocznicy wybuchu wielkiej rewolucji październikowej, święta wielkiej stalinowskiej konstytucji, czy dniu pamięci towarzysza Lenina. W tematach lekcji pojawiają się wpisy: „W gościach u towarzysza Stalina”, czy też „Co dała rewolucja październikowa młodzieży?”

W 1940 roku rozpoczęło się w Przemyślu tajne nauczanie, w którym aktywnie uczestniczyli nauczyciele szkoły handlowej - Marian Dohnal, Wawrzyniec Bieniek, Franciszek Mudryk, Sylwia Petrino-Wojasowa, Janina Dobrzańska, Tadeusz Lasoń, dr Stanisław Jodłowski, dr Stanisław Jerschina. Przewodniczącym Komisji Przemyskiej został Marian Dohnal, członkami  Komisji byli dyrektor Wawrzyniec Bieniek i Franciszek Mudryk.

Grono Pedagogiczne w roku 1940
Fot. 8: Grono Pedagogiczne w roku 1940

W 1944 roku zaczął się nowy etap historii „Ekonomika”. Po raz kolejny zmieniła się rzeczywistość polityczna, do której szkoła musiała się dostosować. Dyrektorem został Adam Kratochwil, nauczyciel od 1927 roku. Wcześniej, w latach 1935-1938 był on dyrektorem Prywatnego Koedukacyjnego Liceum Handlowego działającego przy szkole i upaństwowionego w 1938 roku. W 1953 roku funkcję dyrektora na krótko objęła Stefania Diakun. W tym samym roku zastąpił ją mgr Romuald Węgliński. W 1969 roku kolejnym dyrektorem Szkoły został mgr Leszek Biały. W tym też okresie następowały liczne zmiany w składzie grona pedagogicznego. Podobnie ,jak w dwudziestoleciu międzywojennym Szkoła przechodziła wiele zmian organizacyjnych, co widać w zmieniających się nazwach – Gimnazjum Kupieckie, Liceum Handlowe, Technikum Finansowe, od roku 1960 Technikum Ekonomiczne a od 1967 Liceum Ekonomiczne. W roku 1957 utworzono Zasadniczą Szkołę Zawodową (handlówkę) o specjalności sprzedawca. Działała do 2005 roku.

Absolwenci Liceum Handlowego w 1945 r.
Fot. 9: Absolwenci Liceum Handlowego w 1945 r.

Kolejny rozdział w historii „Ekonomika” zaczął się w roku 1977. Z dniem 1 września tego roku powołany został Zespół Szkół Ekonomicznych. W tym samym roku, z okazji przypadającej 65. rocznicy powstania Krajowej Szkoły Kupieckiej, nadano Zespołowi imię Krzysztofa Kamila Baczyńskiego i ufundowano sztandar z wizerunkiem poety. Będzie to drugi sztandar w historii „Ekonomika”. Później, w 1990 roku, wrócił do Szkoły jej pierwszy sztandar z 1933 roku przechowywany od lat pięćdziesiątych XX w. w klasztorze o.o. Reformatów w Przemyślu.

Sztandar Szkoły ufundowany w 1977 roku
Fot. 10: Sztandar Szkoły ufundowany w 1977 roku

W listopadzie tego roku odbyła się uroczystość przekazania szkole Sztandaru przez Ojca Roberta, ówczesnego gwardiana o.o. Reformatów. Uroczystą mszę świętą z tej okazji w kościele o.o. Reformatów koncelebrował ksiądz biskup Stefan Moskwa. Po mszy św. uczestnicy uroczystości przeszli pod budynek szkoły, gdzie na elewacji umieszczono historyczne godło szkoły, ukryte i przechowywane od lat 50-tych XX w.. W uroczystości przekazania sztandaru i przybicia godła uczestniczyli: ksiądz biskup Stefan Moskwa, wicekurator Kuratorium Oświaty i Wychowania w Przemyślu Adam Łoziński a także inni zaproszeni goście, nauczyciele i młodzież szkolna.

Przemarsz z kościoła o.o. Reformatów do szkoły.
Fot. 11: Przemarsz z kościoła o.o. Reformatów do szkoły

Grono nauczycielskie w roku szkolnym 1979/80
Fot. 12: Grono nauczycielskie w roku szkolnym 1979/80

W 1984 roku na emeryturę odszedł dyrektor mgr Leszek Biały i z dniem 1 września tego roku na stanowisko to powołany został mgr Zenon Koszelnik, który  kierował szkołą do roku 2007. 

Przez kolejne lata 2007-2018 funkcję dyrektora pełnił mgr Adam Winiarski. Od 2018 roku kierowanie szkołą przejął dyrektor mgr Marek Pilszyk.

Lata 90-te XX w. to okres bardzo szybkiego rozwoju Szkoły – przemiany ustrojowe spowodowały wzrost zapotrzebowania na ekonomistów, pojawiła się wręcz moda na ekonomiczne wykształcenie. W latach 1994-1996 liczba oddziałów Zespołu Szkół Ekonomicznych sięgała trzydziestu. Dzisiaj trudno sobie wyobrazić, jak było to możliwe w tak małym budynku przy ul. Dworskiego. Nauka obywała się na pełne dwie zmiany, zaczynała się o 7.10 i kończyła o 20-tej. W kolejnych latach, w związku z reformą szkolnictwa w 1999 r., pojawiły się w murach „Ekonomika” szkoły ponadgimnazjalne, a wraz z nimi nowe kierunki kształcenia. Zmniejszył się też popyt na ekonomistów, stąd nowe kierunki w zawodach niekoniecznie ekonomicznych – np. profil „zarządzanie informacją” w nieistniejącym już Liceum Profilowanym, technik architektury krajobrazu w Technikum (od  2011 r.), czy też obecnie technik programista w szkole ponadpodstawowej. Ciągle jednak w świadomości mieszkańców Przemyśla funkcjonuje „Ekonomik”, chociaż  od 2013 roku Szkoła nosi nazwę Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego nr 2. W 2019 roku decyzją władz miasta Przemyśla przeniesiono siedzibę „Ekonomika” do budynków po zlikwidowanym Gimnazjum przy ulicy hm. Izydory Kossowskiej 1. Zmiana ta poprawiła warunki lokalowe - ale dla tych, którzy wiele lat byli związani z budynkiem na Fica, było to bolesne doświadczenie.

Dlaczego „szkoła na Fica”? Skąd to określenie? Zapewne stąd, że Jan Fic był jednym z najdłużej pracujących woźnych, wcześniej zwanych tercjanami. Pracę rozpoczął we wczesnych latach trzydziestych, zakończył w 1967 roku. Była to praca, szczególnie w tamtych czasach, bardzo odpowiedzialna, wymagająca dużej dyscypliny i punktualności, bo przecież nie było wówczas automatycznych, elektrycznych dzwonków. Woźny musiał rygorystycznie przestrzegać czasu dzwonienia, dlatego pan Jan z nieodłączną „cebulą” w ręku tkwił przy oknie na korytarzu, pilnując tych godzin.

W 2023 roku Szkoła świętowała 110. rocznicę utworzenia i „wróci” do swego Patrona, czyli Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Uroczystości te odbyły się 26 maja 2023 r.. Dla każdej społeczności historia jest bardzo ważna, pozwala na budowanie tożsamości, stanowi swego rodzaju mit/akt założycielski. Dla „Ekonomika” tym mitem założycielskim było powołanie w  1913 roku Krajowej Szkoły Kupieckiej.  Jest to ważne zarówno dla uczniów, kadry pedagogicznej, jak i dla tych, którzy  jakiś moment swojego życia, pracy czy nauki spędzili w „Ekonomiku”.

Budynek szkoły
Fot. 13: Obecna siedziba szkoły

Opracowanie: Renata Vu-Thanh

Data publikacji: 15-10-2023 11:10

Na skróty